Op deze vraag gaan de longartsen Baas en Burgers in een artikel in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (zie bericht in deze nieuwsbrief) uitgebreid in. Paul Baas en Sjaak Burgers zijn als respectievelijk oud- en huidig voorzitter van de Mesotheliomenwerkgroep van de longartsenvereniging NVALT nauw betrokken bij het onderwerp asbest en gezondheid. Na een eventuele blootstelling aan asbest moet volgens hen eerst een reele inschatting worden gemaakt van de grootte van de asbestexpositie en daarmee van de kans op nadelige gezondheidseffecten. Meestal kan dan gefundeerd tot geruststelling van de slachtoffers worden overgegaan.
Nieuwsbrief 37 - juni 2014
Is eenmalige asbestblootstelling levensgevaarlijk?
IAS nieuws
IAS Monitor geactualiseerd
De IAS Monitor Mesothelioom is op de website van het IAS geactualiseerd met de cijfers over 2012 (NKR) en 2012/2013 (IAS: sectoren/beroepen t/m 2012, rest t/m 2013). Het aantal slachtoffers ligt sinds 2010 ruim boven de 500 per jaar. 90% is man en meer dan driekwart is boven de 65 op het moment dat de diagnose wordt gesteld. De gemiddelde leeftijd van de slachtoffers blijft toenemen. De cijfers laten o.a. zien dat ongeveer 80% van de mensen met mesothelioom als werknemer aan asbest is blootgesteld. Bij 20% gaat het meestal om slachtoffers die de asbestblootstellingsoorzaak niet weten of niet zeker weten of ze in een dienstverband aan asbest zijn blootgesteld. Anderen verklaren als zelfstandige, prive (doe-het-zelven) of in het milieu aan asbest te zijn blootgesteld. Bron: IAS, mei 2014.IAS Jaarverslag 2013: Aantal aanvragen weer boven de 500
Het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) heeft in 2013 534 aanvragen in behandeling genomen van asbestslachtoffers met mesothelioom, ook wel asbestkanker genoemd. Het aantal aanvragen per jaar ligt al een aantal jaar ruim boven de 500 per jaar. Dat komt overeen met het aantal slachtoffers dat jaarlijks de ziekte mesothelioom krijgt. Ondanks het asbestverbod sinds 1993 is een structurele afname nog steeds niet zichtbaar. Bijna 90% van alle aanvragen bij het IAS resulteert in een schadevergoeding of tegemoetkoming bij leven. Dit alles staat in het jaarverslag van het IAS over 2013.Epidemiologisch nieuws
Risico eenmalige asbestblootstelling
Er is een duidelijke relatie tussen de hoeveelheid asbest waaraan men is blootgesteld en de kans op het krijgen van longkanker, mesothelioom en larynxcarcinoom. Dat concluderen de longartsen Baas en Burgers na analyse van de resultaten van een studie onder 58.279 beroepsmatig aan asbest blootgestelde Nederlandse mannen die tussen 1986 en 2006 zijn gevolgd. Het risico van een eenmalige blootstelling hangt volgens deze specialisten af van de duur van de expositie, de concentratie ingeademde vezels en het type asbestvezel. Lees meer over dit artikel in de editorial van deze nieuwsbrief. Bron: Baas, P. & Burgers, J.A. (2014). Een keer asbest: levensgevaarlijk? Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:A7653.Vergelijking regionale spreiding mesothelioom Groot Brittannie en Nederland
Net als in Nederland komt mesothelioom bij Britse mannen vooral voor in gebieden met industrie waar in het verleden asbestblootstelling plaatsvond, bijvoorbeeld op scheepswerven. Een analyse over de periode 1981-2011 laat zien dat de sterfte in deze gebieden in de eerste jaren na 1980 hoger was dan in latere jaren. De mesothelioomsterfte neemt in deze gebieden minder toe dan gemiddeld in Groot Brittannie. Mogelijke verklaringen zijn het verdwijnen van de scheepsbouw met verhuizing van de slachtoffers als gevolg. Of dat de piek in slachtoffers in deze gebieden al is bereikt. Ook in Nederland is deze ontwikkeling te zien. Provincies waar vroeger veel scheepsbouw was, zoals Zeeland en Zuid Holland hadden tussen 1989 en 1995 relatief meer mesothelioom dan in de jaren daarna (t/m 2012). Deze ontwikkeling gaat tegen de landelijke trend in (Zie IAS Monitor onder 3.). Bron: Health and Safety Executive (HSE), maart 2014; IAS Monitor juni 2014.Chrysotiel asbest en maagkanker
Chinese mijnwerkers uit een chrysotiel (wit) asbestmijn hebben vaker dan gemiddeld maagkanker. Dat concludeert Li na onderzoek bij 1539 mijnwerkers die 26 jaar gevolgd zijn. Bron: Lin S, Wang X, Yano E. e.a. Occup Environ Med 2014; 71:323-328.Is mesothelioom erfelijk?
Volgens een Italiaans onderzoek lijken erfelijke factoren van belang te zijn voor het risico op mesothelioom, maar is onduidelijk hoe groot die invloed is. Bron: Ascoli, V. e.a. (2014).Overzichtsstudie over beroepsgerelateerde asbestblootstelling en longkanker
Nielsen analyseerde de resultaten van studies over beroepsgerelateerde asbestblootstelling en longkanker die in de databanken Pubmed en Embase zijn opgenomen. Conclusie is o.a. dat de diagnose asbestgerelateerde longkanker niet op basis van medische (pathologische/klinische) criteria kan worden gesteld. Het samengaan van longkanker met andere asbestgerelateerde afwijkingen, bijvoorbeeld pleurale plaques, of de hoeveelheid asbestvezels in het longweefsel kunnen als indicatie dienen. Het extra risico op longkanker door roken en asbestblootstelling samen ligt tussen additief en multiplicatief . Het risico neemt toe naarmate de blootstelling hoger is geweest. Bron: Nielsen, L.S. e.a. (2014).Demografische en geografische kenmerken Duitse mesothelioompatienten
Schonfeld analyseerde de demografische kenmerken en regionale spreiding van 12.854 Duitse mesothelioompatienten die tussen 2000 en 2010 aan de ziekte waren overleden. De sterfte bereikte het hoogste niveau bij de groep die tussen begin en half jaren 40 was geboren en nam daarna af. In (voormalig) West Duitsland overleden 2,7 keer meer mannen en 1,4 keer meer vrouwen aan mesothelioom dan in (voormalig) Oost Duitsland. In voormalig West Duitsland kwam de ziekte vooral voor in het noorden en westen. De verhouding man/vrouw varieerde van 3:1 in voormalig Oost Duitsland tot 6:1 in het westen. Bron: Schonfeld, S.J. e.a. (2014).Latentietijd bij mesothelioom
Op basis van onderzoek bij acht verschillende Italiaanse en Australische patientengroepen concludeert Reid dat het risico op mesothelioom toeneemt tot 45 jaar na het eerste moment van asbestblootstelling. 44% van de mensen met pleuraal mesothelioom (longvlieskanker) en 54% van de mensen met peritoneaal mesothelioom (buikvlieskanker) kregen de diagnose pas na 40 jaar. Voor respectievelijk 13,3 en 23,2 % duurde dat zelfs 50 jaar. De gemiddelde latentietijd was 38,4 jaar. Bron: Reid, A. e.a. (2014).Risico op mesothelioom door synthetische glasachtige vezels
Bofetta concludeert na analyse van resultaten van epidemiologische en toxicologische studies dat er weinig bewijs is dat blootstelling aan synthetische glasachtige vezels (glaswol, steenwol) mesothelioom zou veroorzaken. Bron: Bofetta, P. e.a. (2014).Metselaars en asbest
Metselaars hebben een hoger dan gemiddeld risico op longkanker, aldus een overzichtsstudie. Het risico wordt groter naarmate men langer als metselaar heeft gewerkt. Mogelijke oorzaken zijn met name blootstelling aan kristallijn silicadeeltjes en in mindere mate asbest. Bron: Consonni, D. e.a. (2014).Asbest en Gezondheid nieuws
Installatiemedewerkers aan asbest blootgesteld
Medewerkers van een installatiebedrijf uit Hengelo zijn onlangs bij werkzaamheden bij een bandenfabriek zonder bescherming aan asbest blootgesteld. De ca. 20 betrokken medewerkers zijn daarvan per brief op de hoogte gesteld. Zij zouden geboord en gezaagd hebben in materialen waar asbest in bleek te zijn verwerkt. Er bestaat een kans dat daarbij asbestvezels zijn vrijgekomen. In de brief die de personeelsleden kregen, staat dat de blootstelling is geregistreerd, zodat zij eventueel aanspraak kunnen maken op een schadevergoeding als zij ziek worden. Het IAS ontwikkelt momenteel een register waarin mensen die met asbest in aanraking zijn geweest de gegevens digitaal vast kunnen leggen. Naar verwachting zal dit komend najaar worden opengesteld. Bron: De Twentsche Courant Tubantia, 5 april 2014.Vlaamse busmaatschappij erkent asbestblootstelling
Enkele ex-werknemers van vervoersmaatschappij MIVB werden jarenlang blootgesteld aan asbest. Ze vragen erkenning en hulpmaatregelen in de vorm van een aangepaste ziektekostenverzekering en betere en meer frequente controles door het bedrijf: vaker dan nu (om de drie, vier jaar). In een reactie erkent de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB de asbestblootstelling in het verleden omdat men toen niet op de hoogte was van het asbestrisico. Een woordvoerder meldt eveneens dat de mensen die blootgesteld zijn door het bedrijf actief gevolgd zullen worden. Bron: Het Nieuwsblad, 3 april 2014.Campagne voor asbestmaskers
De asbestbranche is samen met de Stichting Certificatie Asbest (Ascert) een campagne begonnen voor het juiste gebruik van adembescherming. De campagne is vooral bedoeld voor het uitvoerend personeel in de sector. De initiatiefnemers hopen echter dat ook directies van bouwbedrijven en asbestsaneringsbedrijven, opdrachtgevers en andere partijen de boodschap ter harte nemen. Bron: cobouw.nl, 26 mei 2014.Gezondheidsprofessionals en asbest tussen 1930 en 1990
In een retrospectief onderzoek is nagegaan wat de bemoeienis van arboprofessionals was met de gezondheidsrisico s van asbest in de periode 1930 tot1990: hebben zij het risico gesignaleerd en aangedrongen op preventieve maatregelen? Geconcludeerd wordt dat zij vooral handhavers en uitvoerders bleken te zijn van regelgeving gericht op eliminatie van de gezondheidsrisico s van asbest. Slechts enkele pioniers pleitten voor gezondheidsbeschermende maatregelen. Bron: Plomp,N. (2014). De rol van gezondheidsprofessionals in de asbestcasus. TBV 22, nr. 4, april 2014.Online lotgenotencontact kan helpen
Australisch onderzoek meldt dat deelname aan een online lotgenotenforum mogelijk het gevoel van isolatie en chronische stress bij mesothelioompatienten kan verzachten. Bron: PR Web, 13 mei; Kozlowski, D. e.a. (2014).Franse vakbond publiceert handboek asbest voor bouwvakkers
De Franse Federatie van Bouwvakkers heeft een handboek asbest voor bouwvakkers gepubliceerd. Het beschrijft o.a. maatregelen om asbestblootstelling tijdens sloop of renovatie te voorkomen. Daarnaast geeft het informatie over de regelgeving, verantwoordelijkheden van de verschillende betrokken partijen en over sancties die bij overtreding worden toegepast. Bron: International Ban Asbestos Secretariaat, 21 mei 2014.Juridisch nieuws
Kamervragen arrest Europees Hof verjaring
In antwoord op SP-kamervragen meldt Minister Opstelten (Veiligheid en Justitie) dat de Nederlandse wet- en regelgeving in tegenstelling tot de Zwitserse wel in overeenstemming is met de uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) over de verjaringstermijn van civiele vorderingen van asbestslachtoffers en de toegang tot het recht. In Nederland geldt een langere verjaringstermijn en geldt vanaf 2004 een speciale regeling voor verborgen personenschade. Verder heeft de Hoge Raad gezichtspunten opgesteld aan de hand waarvan kan worden bepaald of een beroep op verjaring naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Daarnaast bestaat in Nederland het Instituut Asbestslachtoffers (IAS). Het IAS biedt asbestslachtoffers met mesothelioom of asbestose die geen schadevergoeding kunnen krijgen in samenwerking met de Sociale Verzekeringsbank (SVB) een financiele tegemoetkoming op basis van de Regeling TAS of TNS. Doordat de regeling voorziet in een voorschot, kunnen het slachtoffer en diens nabestaanden op korte termijn na ontdekking van de asbestgerelateerde schade over een uitkering beschikken. Dit voorschot hoeft niet te worden terugbetaald als geen schadevergoeding wordt verkregen. Het IAS bemiddelt daarnaast tussen het slachtoffer en de door hem aansprakelijk gestelde (ex-) werkgever over het betalen van een schadevergoeding. Bron: IAS Nieuws, 11 maart, Rijksoverheid.nl, 2 mei.Nedstaal mag asbestproef doen
Staalverwerkingsbedrijf Nedstaal in Alblasserdam mag een proef doen met het omsmelten van asbesthoudend schroot. Dat heeft de rechtbank in Den Haag dinsdag bepaald. Nedstaal wil deze zomer al starten met de proef. Het staalbedrijf had toestemming voor de proef gekregen van de Provincie Zuid-Holland, op advies van de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ). Tegen dat besluit werd door het aktiecomite Asbest Nedstaal Nee en de colleges van B&W van Alblasserdam, Papendrecht en Hendrik Ido Ambacht beroep aangetekend. De Haagse rechtbank heeft de bezwaren nu afgewezen. Bron: rechtbank Den Haag, 14 april 2014, SGR 13/8712 en 13/8715.Japanse criteria asbestgerelateerde longkanker onredelijk
Het Gerechtshof van het Japanse district Kobe vindt dat een locale autoriteit onterecht een aanvraag voor schadevergoeding van een man met asbestgerelateerde longkanker heeft afgewezen. De door de overheid toegepaste criteria zijn volgens het hof in deze zaak onredelijk. Die criteria zijn: minimaal 10 jaar een asbestrisicoberoep en de longen moeten 5000 asbestvezels per gram bevatten. De 60-jarige man had sinds 1967 als timmerman in de bouw gewerkt, maar zijn longen bevatten slechts 918 asbestvezels per gram weefsel. Het hof beoordeelt dit laatste criterium als onredelijk omdat de man asbestsoorten had ingeademd die niet makkelijk asbestdeeltjes in de long vormen. Verder was de 918 gram die wel gevonden is veel hoger dan gemiddeld in de bevolking voorkomt. Bron: Mainichi Japan, 13 mei 2014.Geschil gemeente met school over asbestsaneringskosten
De gemeente Stede Broec en de leiding van het Martinuscollege leggen een geschil over een rekening van 4,5 miljoen euro voor asbestsaneringskosten van de school aan de rechter voor. Vanwege asbestvondsten moest de middelbare school in Grootebroek vanaf augustus 2011 een half jaar dicht. De leerlingen moesten worden ondergebracht in noodlokalen in Grootebroek. En in kantoorruimtes in Hoorn, waar ze dagelijks met bussen heen worden gebracht. Dit kostte samen met de sanering van het asbest totaal 4,5 miljoen. Stede Broec schoot dit geld voor om een snelle oplossing mogelijk te maken. De leerlingen mochten immers niet de dupe van het asbest worden. Later zou de vraag beantwoord moeten worden wie voor de kosten moest opdraaien. Hier zijn beide partijen niet uitgekomen. Bron: Noordhollands Dagblad, 6 mei 2014.Asbestclaims wegens angst
Tien medewerkers van de Franse farmaceut Sanofi vorderen via de rechter elk 30.000 euro compensatie voor de angst die hun blootstelling aan asbest heeft veroorzaakt. De farmaceut erkent dat die blootstelling lang geleden, rond 1975 heeft plaatsgevonden. Dit was echter een periode waarin alle fabrieken nog met asbest werkten. Aangezien de latentietijd volgens Sanofi tussen de 20 en 40 jaar ligt, lopen de werknemers nu vrijwel geen risico meer. De uitspraak wordt rond 11 juli verwacht. Bron: International Ban Asbestos Secretariaat, 28 april 2014.Busbedrijf niet aansprakelijk voor wit asbest tot begin jaren 80
Een buschauffeur is bij zijn werkgever, een busbedrijf, tot begin jaren 80 aan wit asbest blootgesteld en aan mesothelioom overleden. De kantonrechter komt tot het oordeel dat de werkgever geen verwijt treft dat zij geen specifieke maatregelen heeft getroffen die erop gericht waren de door wit asbest veroorzaakte ziekte maligne mesothelioom te voorkomen. Uit de door partijen overlegde publicaties volgt dat in de jaren zeventig en tachtig een wetenschappelijke discussie gaande was over de gevaren van de verschillende soorten asbest. Naar het oordeel van de kantonrechter dient aangenomen te worden dat de Nederlandse overheid in de in deze zaak relevante periode weinig maatregelen heeft getroffen om te beschermen tegen de gevaren van wit asbest. Die terughoudendheid is temeer van belang nu de werkgevers geen producent of (directe) verwerker van asbest is. Bron: rechtspraak.nl, 27 mei 2014, kantonrechter Noord-Nederland, nr. KL-2170818- CV EXPL 13-4739 E.Hof Den Bosch: Bouwbedrijf aansprakelijk voor wit asbest 1977-78
Een ten gevolge van mesothelioom overleden man is rond 1977-78 gedurende 4 à 5 uur betrokken geweest bij het leggen van (chrysotiel -wit asbest- bevattende) golfplaten op het dak van een loods. Het gerechtshof Den Bosch oordeelt de werkgever aansprakelijk voor de blootstelling. Dit ondanks dat niet aangenomen kan worden dat in de periode van eind 1977 tot en met januari 1978 een klein bouwbedrijf bekend hoorde te zijn met de specifieke gevaren van wit asbest, te weten dat elke relevante blootstelling aan asbeststofvezels - zonder drempelwaarde - het gevaar van het ontstaan van mesothelioom met zich kon brengen. Uitgangspunt is echter dat het bouwbedrijf destijds niet wist, noch behoorde te weten, dat de onderhavige platen slechts wit asbest bevatten. Op grond van de omstandigheid dat de werkgever wist dat met asbestplaten werd gewerkt en ook wist, althans had moeten weten, dat inademing van asbestvezels tot asbestose/longkanker kan leiden, heeft deze ten onrechte nagelaten veiligheidsmaatregelen te nemen ter voorkoming van asbestose/longkanker. Bron: rechtspraak.nl, Hof Den Bosch: nr.HD 200.042.868-01, 11 maart 2014.Hof Arnhem: onvoldoende bewijs voor blootstelling bij scheepsbouwer na 1977
In vervolg op een uitspraak van 7 juni 2013 oordeelt Hof Arnhem dat de nabestaanden er niet in geslaagd zijn te bewijzen dat een man daadwerkelijk na 13 juli 1977 bij een ex-scheepsbouwer aan asbest blootgesteld is geweest. Ten aanzien van het ontstaan van mesothelioom oordeelt het hof dat aangenomen kan worden dat dit is te wijten aan blootstelling aan asbest. Anders dan de werkgever bepleit, is de mate en duur van de blootstelling niet van belang voor het al dan niet toepassen van de arbeidsrechtelijke omkeringsregel op situaties van mesothelioom. Wel kan gesteld worden dat naarmate de blootstelling intensiever is en langer duurt, de kans op overlijden daardoor toeneemt. Aan de Asbestkaart kent het hof bij de bewijswaardering zeker gewicht toe, naast andere bewijsmiddelen. In een concreet geval kan de classificering op de Asbestkaart de balans in het voordeel van een van partijen doen uitvallen. Het feit dat in een deel van de relevante periode volgens de Asbestkaart sprake is geweest van een goede kans op blootstelling, is echter onvoldoende nu ander overtuigend bewijsmateriaal ontbreekt of is geneutraliseerd. Bron: rechtspraak.nl, Hof Arnhem-Leeuwarden, 25 maart 2014, nr. 200.104.783-01.Hof Den Bosch: aannemersbedrijf niet aansprakelijk voor blootstelling na 1980
In hoger beroep wijst Hof Den Bosch een vordering tegen een klein aannemersbedrijf af.Een weduwe vordert schadevergoeding van de ex-werkgever van haar man omdat hij na 1980 als uitvoerder aan asbest zou zijn blootgesteld en daardoor in 2009 aan mesothelioom is overleden. Onder verwijzing naar het proefschrift van dr. Stumphius en tal van arresten, stelt zij dat vanaf 1969 algemeen werd aangenomen dat de blootstelling aan asbest het risico van kanker met zich bracht en dat iedere werkgever in Nederland daarvan vanaf toen op de hoogte moet worden geacht. Hof Den Bosch is het daarmee oneens. Het proefschrift van dr. Stumphiums die arts was bij een grote scheepswerf, mag niet zonder meer bekend worden verondersteld in andere branches. Ondanks een stortvloed van stellingen en verwijzingen van naar wetenschap en jurisprudentie, ontbreekt het aan concreetheid waarom in dit geval het aannemersbedrijf een verwijt kan worden gemaakt. Met name is onvoldoende ingegaan op het verweer van de werkgever dat zij vanaf 1975 geen asbesthoudende dakplaten meer heeft gebruikt en dat zij vanaf medio jaren 70 gespecialiseerde bedrijven inschakelde om de dakbedekking te verzorgen. Bron: rechtspraak.nl, Hof Den Bosch, 27 mei 2014, nr. HD 200.110.667 02.